Urzad Miasta i Gminy Mrozy - strona archiwalna - Mrozy

Mrozy

Okres ożywienia gospodarczego na terenie Mrozów rozpoczął się w chwili budowy szosy łączącej Warszawę z Brześcią, którą ukończono w 1824 r., zaś, kiedy w 1866 r. uruchomiono kolej żelazną przebiegającą przez Mrozy, a łączącą Warszawę z Moskwą, nastąpił napływ ludności żydowskiej i niemieckiej. W tym okresie wybudowano budynek stacji PKP – murowany, jednopiętrowy, z dużą drewnianą poczekalnią i werandą. Stacja w Mrozach, podobnie jak i inne budynki dworcowe na linii kolei terespolskiej, powstała według projektu Alfonsa Kropiwnickiego. Niestety obiekt częściowo spłonął we wrześniu 1939 roku w wyniku bombardowania.

Dworzec PKP

Po wojnie budynek odremontowano i pozostaje w zainteresowaniu konserwatorskim.

Nożownia

Okazały budynek we wschodniej części Mrozów, w bezpośrednim sąsiedztwie linii kolejowej, tzw. „Nożownia”, został wybudowany, w 1867 r. przez Hrabinę Dąbrowska z przeznaczeniem na tartak. Zniszczony przez pożar został odbudowany, jako budynek murowany, składający się z parterowej części produkcyjnej i dwukondygnacyjnej części mieszkalnej. Tartak posiadał trak o 12 piłach i urządzenie do wyrobu forniru. Poruszany był kołem wodnym nasiębiernym o średnicy 2,5 m. W 1908 r. za czasów, gdy właścicielem budynku był Emil Gerlach, powstała tu jego słynna fabryka noży.

Przed pierwszą wojną światową zaprzestano produkcji noży, a w budynku nożowni założono młyn składający cię z jednego założenia kamieni i jagielnika. W 1922 r. produkcyjną część budynku podwyższono, tworząc dodatkową kondygnację w której zainstalowano dwie pary walców oraz dwa cylindry odsiewające, elewatory i ślimacznice, a do czyszczenia zboża łuszczarkę i tryjer. Koło wodne zastąpiono turbiną leżącą. Około 1937 r. założono dodatkowy silnik spalinowy o mocy 10 KM i przeprowadzono modernizację młyna. Młyn od wielu lat jest nieczynny i zdemontowany. Pomimo to kolejni właściciele dbają o jego zabudowania przez co jest w bardzo dobrym stanie i na jego terenie organizowany był m.in. plener malarski.

Na uwagę zasługują także takie obiekty jak:

Młyn wodny murowano-drewniany z początku XX wieku należał do Bronisława Szwejcera, poźniej piekarza Ręczkowskieg, a obecnie jest w posiadaniu spadkobierców po J. Szostku. Spalony we wrześniu 1939 r., odbudowany w 1940 r. Założono wtedy turbinę, a młyn wyposażono w jedną parę walców, pytel sześciograniastych oraz łuszczarkę automatyczną. W 1950 roku do napędu młyna zastosowano silnik elektryczny, rezygnując jednocześnie z piętrzenia wody. Młyn ten był najdłużej czynnym młynem na obszarze gminy.

Pozostałości drewnianego młyna wodnego „Dębkowizna” z końca XIX w., który po kilkukrotnej zmianie właścicieli wszedł w 1937 r. w posiadanie Teodora Chomka. Nowy właściciel przeprowadził jego gruntowną przebudowę. Piętrowy budynek młyna jest drewniany na podmurówce, do niego dobudowano dwuizbowe mieszkanie młynarza. Koło wodne nasiębierne o średnicy 1,8 m zastąpiono turbiną systemu Francisa. Wewnętrzne urządzenia młyna stanowiły pierwotnie złożenie kamieni i jagielnik. Po założeniu motoru dostawiono jedną parę walców i pytel sześciograniastych, a do oczyszczania zboża łuszczarkę automatyczną, służącą także do wyrobu kaszy jęczmiennej. W 1946 r. zainstalowano motor elektryczny, który był używany w okresach suszy, kiedy mała ilość wody uniemożliwiała uruchomienie młyna. W 1950 r. przy młynie uruchomiono trak o 9-12 piłach oraz wybudowano betonowy upust, komorę turbiny i pogródki dotychczas drewniane. Do niedawna był tam zakład ceramiki Zwolińskiego. Obecnie młyn jest nieczynny i stanowi własność prywatną.