Urzad Miasta i Gminy Mrozy - strona archiwalna - Jeruzal

Jeruzal

Wieś Żeliszew od niepamiętnych czasów należała do mazowieckiej rodziny Żeliszewskich, od której pochodzi jej nazwa. Zaś lokacja miasta Żeliszew nastąpiła w 1533 r. staraniem właścicieli ziemskich Oborskich. Lokację poprzedziło erygowanie parafii Żeliszew w 1532 r. W związku z założeniem parafii wybudowano pierwszy kościół drewniany, który uległ zniszczeniu. Na jego miejscu, w latach 1757-1758 wzniesiono nowy kościół, który z małymi zmianami w trakcie przebudowy w XIX w., przetrwał do dnia dzisiejszego. Jego fundatorem był ówczesny wojewoda mazowiecki - Kazimierz Rudziński. W połowie XVIII w. Żeliszew zmienił nazwę na Jeruzalem, skróconej później do Jeruzal. Miejscowość zyskała sławę dzięki kręconemu tam serialowi „Ranczo” i jest obecnie centrum życia kulturalnego mieszkańców południowej części gminy, bogatym w symbole, z zachowanym układem urbanistycznym i zabytkowym zespołem sakralnym, którego panorama zostaje dodatkowo wypełniona przez wiejskie budownictwo drewniane.

Zespół kościoła parafialnego p.w. św. Wojciecha w Jeruzalu

Zespół kościoła parafialnego p.w. św. Wojciecha w Jeruzalu został wpisany do Rejestru Zabytków 9 czerwca 1958 r. W jego skład wchodzi kościół parafialny i cmentarz przy kościele.

Kościół

Drewniany kościół, rozmieszczony na planie krzyża posiada trójbocznie zamknięte prezbiterium z boczną zakrystią. Dwuspadowy dach kryty jest gontem i posiada ośmioboczną wieżyczkę zwieńczoną blaszanym hełmem. Między nawą a prezbiterium znajduje się charakterystyczny dla tego typu budownictwa łuk tęczowy, a na nim krucyfiks oraz rzeźby Matki Boskiej i św. Jana z XVI w. Całe wnętrze jest bogato zdobione w stylu barokowym z elementami średniowiecznymi.

Ołtarz główny zdobi obraz "Ukrzyżowanie" z połowy XVIII w. oraz rzeźby św. Piotra i św. Pawła. Po prawej stronie świątyni znajduje się ołtarz boczny, również barokowy z obrazem św. Wojciecha. Po lewej ołtarz boczny barokowy z obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej. Z XVIII w. pochodzi także ambona wisząca utrzymana w stylu późnego baroku oraz chrzcielnica, drewniana kropielnica i prospekt organowy. Na uwagę zasługują przepiękne obrazy z XVIII i początku XX w., w tym interesujący obraz "Mistyczne zaślubiny Matki Boskiej" o rzadko uwidacznianej w obrazach tematyce. W 2009 roku dzięki zorganizowanej przez aktorów serialu „Ranczo” akcji ratowania zbytku oraz środkom pochodzących z… Kościół p.w. św. Wojciecha został odrestaurowany.

Dzwonnica

W sąsiedztwie zabytkowego kościoła znajduje się drewniana dzwonnica z XVIII w. o konstrukcji słupowej, oszalowana. W górnej części ażurowa, zwieńczona daszkiem namiotowym pokrytym gontem.

Mauzoleum

Obok kościoła usytuowane jest w formie łuku triumfalnego mauzoleum Floriana Cieszkowskiego herbu Dołęga, który „tknięty apopleksją” zmarł 11 sierpnia 1798 r. Był on właścicielem dóbr Łukówiec i Jeruzal od 1786 r. W historii zapisał się jako poseł ziemi liwskiej na Sejm Czteroletni, starosta kleszczelewski oraz kawaler orderu św. Stanisława. Zasłynął jako dobry gospodarz i prawowity człowiek. Jego wnukiem był August Cieszkowski - znany polski filozof, ekonomista, działacz społeczny. August w Jeruzalu m.in. brał ślub ze swoją stryjeczną siostrą Heleną do ojca, której należał dwór w Łukówcu. W 1975 r. do Mauzoleum przeniesiono płytę nagrobną średniowiecznego rycerza, która wcześniej znajdowała się w prezbiterium kościoła pod amboną. Miejscowa legenda głosi, że Floriana Cieszkowskiego pochowano obok mauzoleum z obawy przed profanacją i zrabowaniem grobowca. W 2011 r. została przeprowadzona konserwacja tego obiektu.